Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçeklesevinçli bir düzen değildir. Tüze, cemiyet ortamında insanların fiilen ne davrandıklarını değil, ne davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Doğruluk değeri zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene eklemek, maşeri ömürın gerçekleşmesini tedarik etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin önsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, mutlaka gerçek kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet ortamında insanların hesap ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her dönem mümkündür. “İşte hukuk, isim davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tertibat, bir bütündür.” İnsan-isim, isim-natür ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence altına düzenınmasıdır. Tüze, âdemiyet seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgeniş görüş ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, cemiyet sözleşmesi, natür ve insanlar olarak tamlayan telakkilerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini tedarik etmek için konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, hak ve seçimın bütünüdür. Elan münteşir bir tanılamamıyla hukuk, adalete yönelmiş maşeri evetşyalnız düzenidir. Tüze Lügat Manaı Tüze kelimesi Arabi “hak” kökünden hasılat ve hak kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “hak” kelimesinin çoğşanlı “beddua’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na için hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet fehvaında da kullanılır. Teknik Manaı Tüze dönemden döneme değiştiği muhtevain hala doyurucu bir tanılamam strüktürlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Belirli bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi ortamında yapı taşı olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri sayfa yer kısmına Özel Tüze, kişiler ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Tüze, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Esas Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun başlangıçlıca ast dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki tarafından güvenceye düzenınmış ve cebri yaptırımlara malik olmasıdır. Tüze kuralları isim davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymet yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle benzer nitelikteki tekmil durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze yerında yaptırım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Tüze düzenini sağlamayı ve korumayı yalnızçlayan yaptırımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları kösteklemek muhtevain kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve nakit cezaları; temel hukukunda siyasetten men, fırka metres; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları üzere daha bir hukuk dallarında daha bir yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya siyasi telakkileri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan hukuk, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşeri bir evetşyalnız düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri ömürı düzenleyip insanların amerikan barış ve güvenlik ortamında bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun tatbikî amacını, maşeri gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile cemiyet ortamında yaşayan insanların, birbirleri ile düşünmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın strüktürsından meydana gelen gereksinimlerinı önlamaya çdüzenışır. Tüze bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir hukuk düzeni ömürın yapı taşı gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın katıksız strüktürsına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına birebir çıkmak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de vabestedır; iktisadi gereksemelara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Doğruluk Tüze bu fonksiyonu ile muayyen bir kombinezon altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak asıl kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanılamamıyla hak, “bir muadele düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere dü daha bir anlamda kullanılır. Doğruluk aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet fehvaında kişisel bir özelliği deyimler. Koca her dönem haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni yağdırmak yolunda ruzuşeb ve değişmez bir çaba gösterir. İşte bu hesap ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mefhumı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk yerında hukuki kıymet olarak hanek konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Topluluk muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini muhtevaaziz kurallar tekmilü olarak hukuk, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve istimal etmek durumunda bulunduğuna için, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm hukuk sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir kıymet niteliğindeki adalettir. Tüze bir cemiyet düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lüzumlu mevcut düzeni sıyanet etmek, gerekse onu değiştirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her dönem adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta önmıza yerleşmiş hukuk düzenlerinin asli örneği, olması gereken hukuk fehvaında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut hukuk düzenlerinin kendisine birebir olup olmadığı açısından bir kıymet ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Tekrar bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve zararlı önlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon denge ortamında olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Alışılagelen olarak tüm hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşyalnız uyacak, hem de bu maşeri ömürın amerikan barış ortamında sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü sağlamaya çdüzenışacaktır.